حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت مورد صدمه واقع شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۵۷ واقعه محیط زیستی ایران است که در روزهای اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده اند. بر اساس این گزارش در یک هفته اخیر دستکم ۷۷ شکارچی و صیاد متخلف بازداشت شدند و دو متخلف در همدان به تحمل یک سال حبس و پرداخت جریمه نقدی محکوم شدند. همچنین بیش از ۴۵ تن چوب جنگلی کشف و ضبط و ۷ متهم در این رابطه به مرجع قضائی معرفی شدند. در هفته ای که گذشت؛ معاون محیط زیست طبیعی نسبت به خطر انقراض گوزن زرد ایرانی هشدار داد و ۴۷ هکتار از اراضی جنگلی و مراتع استان مازندران و حدود ۴ کیلومتر از نیزارهای رودخانه شور پرند دچار حریق شد. همچنین مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان از کاهش ۱۲ هزار هکتاری وسعت دائمی تالاب گاوخونی و معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی از خشک شده حدود ۲۷ درصد از خلیج گرگان خبر دادند و به گفته مسئولان استان گلستان، بیش از ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی استان به ویژه در مناطق شمالی در معرض بیابانی شدن قرار دارد. طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای مسجدسلیمان ، ارومیه، کرمانشاه، نظرآباد، ساوجبلاغ، اهواز، بندرعباس، زنجان، تهران، قم، تبریز، اراک، بجنورد، یاسوج برای افراد حساس و کودکان و در برخی موارد برای همه سنین نا سالم و همچنین در زابل، اصفهان، ایرانشهر، هامون و چابهار در حالت اضطرار و بحرانی اعلام شد.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از سویی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید حجم آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت
کیومرث کلانتری معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به خطر انقراض گوزن زرد ایرانی هشدار داد.
او با اشاره به ثبت ۸ هزار و ۲۰۰ گونه گیاهی و هزار و ۳۰۰ گونه جانوری مهره دار، گفت: حدود ۱۰ درصد از هزار و ۳۰۰ گونه، به دلایل مختلف اعم از تخریب زیستگاه ها، شکار غیرقانونی و بی رویه، خشکسالی و چرای بی رویه دام و … تهدید می‌شوند.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیست
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی هفته‌ای که گذشت، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۷۷ شکارچی و صیاد متخلف که حاصل جمع آوری ۲۴ گزارش منابع رسمی است، در استان های آذربایجان شرقی، گلستان، خوزستان، مازندران، زنجان، لرستان، خراسان رضوی، کهگیلویه و بویراحمد، ایلام، اردبیل، آذربایجان غربی، کرمانشاه و هرمرگان بازداشت و به مراجع قضایی ارجاع داده شدند.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان همدان از دستگیری و صدور حکم حبس و مجازات نقدی برای شکارچیان یک رأس قوچ وحشی در منطقه حفاظت شده نشر همدان خبر داد. بر اساس احکام صادره یکی از متهمان به یک سال حبس و دیگری به پرداخت ۱۸ میلیون ریال جزای نقدی محکوم شد.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان تهران نیز گفت: “در فصل پاییز، ۱۱۱ شکارچی غیرمجاز که اقدام به شکار و صید پرندگان و پستانداران کرده بودند، دستگیر و تحویل مراجع قضایی شدند”.
همچنین فرمانده یگان حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: “۲۴۳ متخلف زیست محیطی و شکارچی غیرمجاز از ابتدای سال تا کنون دستگیر شدند”.
بر اساس گزارشات منابع رسمی در هفته ای که سپری شد، بیش از ۴۵ تن چوب جنگلی که حاصل جمع آوری ۵ گزارش منابع رسمی است، در استان های بوشهر ، کرمان، کهگیلویه و بویر احمد، گیلان و قزوین کشف و ضبط شده و ۷ متهم در این رابطه به مراجع قضائی معرفی شدند.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری دامغان: “۳۶ خودروی حمل چوب قاچاق حامل نزدیک به ۸۰۰ تن انواع محصولات مرتعی از ابتدای امسال در شهرستان توقیف و در این راستا تاکنون ۶۸ نفر دستگیر شدند”.
حق تنفس و هوای پاک
بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای مسجدسلیمان ، ارومیه ، کرمانشاه، نظرآباد ، ساوجبلاغ، اهواز، بندرعباس، زنجان برای افراد حساس و کودکان و در شهر های تهران ، قم، تبریز، اراک، بجنورد، یاسوج برای همه سنین نا سالم اعلام شد.
در هفته گذشته هوای زابل ، اصفهان در حالت اضطرار و در ایرانشهر، هامون و چابهار بحرانی اعلام شد.
طی هفته گذشته ۴۷ هکتار از اراضی جنگلی و مراتع استان مازندران و حدود ۴ کیلومتر از نیزارهای رودخانه شور پرند دچار حریق شد.
در خبری دیگر منصور شیشه فروش مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با اعلام کاهش ۱۲ هزار هکتاری وسعت دائمی تالاب گاوخونی، درباره وضعیت این تالاب گفت: “تالاب گاوخونی ۴۷ هزار هکتار مساحت دارد که در حال حاضر تنها ۴ درصد آب دارد”.
حمید علیزاده، معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی گفت که “حدود ۲۷ درصد از خلیج گرگان خشک شده که ارزش زیستگاهی این میزان بیش از ۸۰ درصد ارزش زیستگاهی تمام این خلیج است”.
همچنین به گفته مسئولان استان گلستان، بیش از ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی استان به ویژه در مناطق شمالی در معرض بیابانی شدن قرار دارد.